สมเด็จพระกนิษฐาธิราชเจ้า กรมสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี ทรงมีพระมหากรุณาธิคุณต่องานด้านศิลปวัฒนธรรมซึ่งเป็นสัญลักษณ์ของความเป็นชาติ
ได้แก่ โบราณวัตถุ โบราณสถาน ศิลปวัตถุ ศิลปหัตถกรรม วรรณกรรม ดนตรี และนาฏศิลป์ ตลอดถึงการดำเนินชีวิตและคุณค่าประเพณีต่างๆ อันเป็นผลผลิตร่วมกันของผู้คนในผืนแผ่นดินในช่วงระยะเวลาที่ผ่านมา
และพระราชทานแนวพระราชดำริในการสร้างความเข้าใจให้ประชาชนตระหนักถึงคุณค่า เกิดความรักและหวงแหน มีความรู้สึกร่วมเป็นเจ้าของ ร่วมกันรักษาและสืบทอดมรดกไทย
จนได้รับการทูลเกล้าฯ ถวายพระสมัญญา ‘เอกอัครราชูปถัมภกมรดกวัฒนธรรมไทย’ เมื่อ พ.ศ. 2531 และ ‘วิศิษฏศิลปิน’ เมื่อวันที่ 24 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2546
เพื่อเทิดพระเกียรติที่พระองค์ทรงพระปรีชาสามารถในศิลปะหลายสาขา รวมทั้งทรงมีคุณูปการต่อเหล่าศิลปินและศิลปวัฒนธรรมของชาติ อีกทั้งรัฐบาลไทยยังได้กำหนดให้วันที่ 2 เมษายนของทุกปี
ซึ่งเป็นวันคล้ายวันพระราชสมภพของสมเด็จพระกนิษฐาธิราชเจ้า กรมสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารีเป็น ‘วันอนุรักษ์มรดกไทย’ อีกด้วย